Er zijn weinig mensen die op dit moment in de schoenen willen staan van Marcel Keizer. De coach van Ajax liep met zijn ploeg Europees voetbal mis en moet daarom dit seizoen meer dan ooit kampioen worden. Om dat voor elkaar te krijgen, is Keizer nog op zoek naar de ideale formatie. Vanwege de recente discussie over of Dolberg én Huntelaar samen in de punt moeten spelen, sprak Ajax Showtime met vier experts, die allemaal hun licht laten schijnen op één formatie. 3-4-3, 4-3-3, 4-4-2, 3-5-2? In deel 3 Willem Weijs, die het liefst ‘gewoon’ een 4-3-3 met de punt naar achteren ziet.

Weijs, oud-jeugdtrainer bij Ajax en nu werkzaam bij NAC Breda, kwam in deel 2 met Aad de Mos al kort aan bod, omdat hij 3-4-3 in de huidige situatie waar Ajax zit niet handig zou vinden. De jonge coach is een groot voorstander van 3-4-3, een systeem dat hij in de jeugd bij Ajax bijvoorbeeld regelmatig hanteerde. ‘Maar wat wil je bereiken met een 3-4-3? Wil je wedstrijden winnen of wil je spelers ontwikkelen? Eén van de redenen waarom ik af en toe 3-4-3 speelde, was omdat ik daarmee spelers wilde ontwikkelen. Die doelstelling is natuurlijk fundamenteel anders bij een jeugdopleiding dan bij een eerste elftal. Bij 3-4-3 heb je een mannetje over op het middenveld, maar komen je verdedigers in grote ruimtes te spelen. Dat kan een heel mooi ontwikkelpunt zijn voor jeugdspelers.’

En precies door die ruimtes die ontstaan prefereert Weijs bij het huidige Ajax een 4-3-3 boven een 3-4-3. ‘Op het middenveld heeft Ajax de kwaliteiten wel om 3-4-3 te spelen. In het meest ideale geval zou Frenkie de Jong een fantastische nummer vier zijn. Met hem, Schöne, Van de Beek, Ziyech en Siem de Jong kun je daarmee wel uit de voeten. Je moet jezelf alleen wel afvragen waarom dit systeem tegen VVV lukte. Die wedstrijd moest namelijk gewonnen worden. Keizer paste in de rust zijn strijdplan aan, als een noodgreep. De vraag is wat er was gebeurd als je met 3-4-3 was gestart in de situatie waarin Ajax nu zit en VVV zou hebben gescoord uit een spaarzame counter. Kun je dat iedere wedstrijd doen? Tegen teams uit het rechterrijtje misschien wel, al verloor je de wedstrijd tegen Heracles Almelo ook gewoon.’

Voordat we kijken naar de voor- en nadelen van het 4-3-3-systeem met een zes benadrukt Weijs dat er aan een belangrijk punt voorbij wordt gegaan. ‘Ik kijk de live-wedstrijden en als ik die niet kan zien, kijk ik samenvattingen, dus ik ben niet Marcel Keizer, die dagelijks met de spelers werkt. Je hebt in de spelersgroep te maken met leiderschap van bepaalde spelers, je hebt spelers die ‘voorwaardelijke meters’ maken voor anderen en je hebt de financiële waarde van spelers. Daarom is het ook zo moeilijk om trainer te zijn. Peter Bosz had het op een gegeven moment voor elkaar dat hij elf beste spelers had, maar daar heeft hij zelf zijn nek voor uitgestoken. Ziyech moest erin, hij heeft Traoré op rechts gezet en Dolberg in de spits, Sinkgraven op linksback en Schöne op zes; dat heeft hij zelf gecreëerd. Nu is dat bij Ajax nog niet duidelijk, maar dat komt wel als het team in een flow komt. Als die flow er is, stelt niemand meer vragen over bepaalde keuzes.’

Ajax in 4-3-3 met Kluivert of Dolberg en in 3-4-3 voor meer stootkracht voorin.

Voordelen van het 4-3-3-systeem met een 6
Volgens Weijs, die vanwege zijn potentie en snelheid Kluivert verkiest boven Younes op links, kan Keizer op dit moment het best kiezen voor 4-3-3, om de belangrijke reden dat het een bekend systeem is. ‘De spelers zijn dat gewend en je gebruikt veel spelers uit eigen opleiding die doorgaans vooral 4-3-3 gespeeld hebben, met de punt naar achteren. Op dit moment is Ajax nog niet stabiel geweest over meerdere wedstrijden, dus zou ik kiezen voor zekerheid. Pas op het moment dat je denkt “dit systeem kan echt niet meer”, dan zou je voor iets anders kunnen kiezen, maar anders zou ik gewoon vasthouden aan een systeem, waarbij spelers een vertrouwd gevoel hebben.’

Nog een belangrijk voordeel is dat enkele spelers in de huidige Ajax-selectie bekend zijn met de 4-3-3 die Keizer vorig seizoen in Jong Ajax hanteerde. ‘Het aller belangrijkste zijn de spelprincipes, niet het systeem, hoewel de formatie wel een goede houvast kan bieden om principes beter uit te kunnen voeren. Als je kijkt naar de kwaliteiten die de spelersgroep bezit en je kijkt naar de trainer die er zit, dan zou ik opteren voor een speelwijze die Jong Ajax in de Jupiler League hanteerde. Met veel combinaties, een hoog ritme en een opbouw via de as. Je zult, wat Pieter Zwart ook al zei, wel stapjes moeten maken in de restverdediging, maar dat kan perfect met een 4-3-3. Je hebt een mannetje extra achterin, dus kun je dat goed organiseren. Je moet de identiteit die Jong Ajax vorig seizoen had als leidraad zien. Opbouwen via de as is daarbij overigens wel leuk gezegd, maar de tegenstander zal juist proberen de as dicht te houden. Het kan dus ook zijn dat je in de eerste fase de tegenstander naar de zijkant lokt, om dan alsnog via de as op te bouwen.’

Op het moment dat Ajax zich vertrouwd voelt in 4-3-3 en resultaten boekt, kun je als coach daarna alsnog makkelijk omschakelen naar 3-4-3, zo stelt Weijs. ‘Ik zou het willen afwisselen want als je de kwaliteiten hebt om een 3-4-3 te spelen, dan heb je automatisch ook de kwaliteiten om 4-3-3 te spelen. Ik zou ook afwisselen om te blijven verrassen. Het voordeel is dat je op het middenveld altijd een mannetje over hebt. Dat voel je in balbezit, maar dat voel je ook (als je het goed uitvoert en de linies staan kort op elkaar) bij balverlies. Je kunt dan de geliefde vijf seconden regel toepassen, omdat je veel mensen rond de bal hebt, waarmee je snel druk kunt zetten.' Een 4-3-3 met de punt naar voren heeft Weijs liever niet. 'Omdat de veldbezetting met de punt naar achteren optimaal is. Met de punt naar voren blokkeer je jezelf in de as. Met een controleur maak je het overal mogelijk om driehoekjes te maken en afspeelmogelijkheden te creëren.'

Nadelen van het 4-3-3-systeem met een 6
Het grote nadeel van een 4-3-3-systeem met de punt naar achteren lijkt op het eerste gezicht dat Keizer er dan niet in gaat slagen om Dolberg en Huntelaar samen te laten spelen. Weijs ziet echter ook wel een andere rol weggelegd voor de jonge Deen. ‘Als je Dolberg en Huntelaar samen naast elkaar zet, dan speel je geen 4-3-3 meer, maar meer een 4-2-4 of 4-4-2. Je kunt Dolberg echter ook kwijt aan de linkerkant, al verwacht je dan wel dat hij gaat zwerven en naar binnen gaat komen en om Huntelaar heen gaat spelen. In dat geval is het nog steeds geen klassieke 4-3-3, maar in die klassieke 4-3-3 zoals we die kennen van vroeger geloof ik ook niet echt.’

Waar Weijs in zijn ideale formatie kiest voor Justin Kluivert aan de linkerkant en David Neres aan de rechterkant, daar stelt hij ook dat daar een gevaar schuilt. ‘Aan het systeem 4-3-3 zitten geen nadelen, maar aan de pure kwaliteit van spelers die het moeten uitvoeren wel, vind ik. Op de vleugels heb je (nog) geen speler die wekelijks bepalend is, zoals bijvoorbeeld een Lozano bij PSV.’ Een extra reden om Dolberg daar te posteren? ‘Dolberg kan hangend vanaf de linkerkant voor dreiging zorgen, maar ik werk niet met die jongens op het veld. Als Keizer zegt dat hij hem niet uit de spits wil halen, omdat zijn kwaliteiten liggen in de punt, dan kan ik me daar ook wel weer iets bij voorstellen. In de tijd van Luis Suárez speelde Suarez echter ook als hangende buitenspeler die ging zwerven. En wat veel mensen ook vergeten zijn; Dolberg speelde bij zijn vorige club ook als linksbuiten, dus ik denk wel dat daar mogelijkheden liggen.’

Een 4-3-3-systeem is in de huidige selectie wel het minst vernieuwend, zo beseft Weijs ook. De trainer zou om die reden wel een plan B in het achterhoofd houden. ‘Als je merkt in wedstrijden dat je met dit team niet de dominantie hebt op het middenveld, zoals vorig seizoen in de Jupiler League, dan heb je diepgang op het middenveld nodig, zodat het middenveld complementair wordt aan elkaar. Dus bij extreme klasse kun je spelen met Van de Beek, Frenkie de Jong en Ziyech, maar als je dan niet komt tot combinaties door de as, moet je daar diepgang met Siem de Jong aan toevoegen.’

Of misschien toch teruggrijpen naar 3-4-3? ‘Ik hoop misschien wel niet dat het veel gebruikt gaat worden dit seizoen, omdat het steeds werd toegepast toen men iets moest creëren. Ik heb Marcel heel hoog zitten als trainer en als mens, dus ik hoop dat hij niet te vaak in die situatie komt. Aan de andere kant: uit nood kunnen wel dingen worden geboren, die je van tevoren misschien niet had verwacht. Wat heel vet zou zijn, is dat hij na VVV nu denkt dat hij met dit 3-4-3 of 3-3-4-systeem wél de dominantie heeft zoals Jong Ajax die kende in de Jupiler League. Als dat zo is, dan hoop ik wel dat hij het nog gaat gebruiken, want 3-4-3 zorgt uiteindelijk wel voor sensatie en spektakel. De ruimtes achterin worden groter en je hebt een mannetje extra op het middenveld.’

Meer 'Systeem-debat':
Deel 1: Ajax met twee spitsen
Deel 2: Ajax aanvallend in 3-4-3

Bram van der Ploeg (Twitter: @BvdPloegg | e-mail: B.vanderploeg@ajaxshowtime.com)

Speel nu GRATIS mee met de AS TopCoach poule en win het nieuwe uit- of thuisshirt en maak kans op 300 euro Ajax-tegoed! Inschrijven kan tot en met vrijdag!