Dušan Tadić en Erik ten Hag spraken na het competitieduel met Sparta Rotterdam hun schande uit over kunstgras in de Eredivisie. De aanvoerder en trainer van Ajax zijn van mening dat als Nederland als voetballand écht serieus genomen wil worden kunstgras verbannen moet worden in het profvoetbal. Prestaties zouden minder worden en blessures zouden toenemen, maar is dat wel zo? Ajax Showtime zocht het uit.

‘Het is niet plezierig om te spelen op dit kunstgras’, zei Tadić na afloop van het gewonnen duel met Sparta. ‘Ik denk dat elke speler vijftig procent minder is. Als wij een serieuze competitie willen hebben, moet al het kunstgras eruit. Onze Nederlandse teams zijn goed in Europa en we staan zesde op de UEFA-ranglijst. Maar al het kunstgras moet eruit en we moeten spelen op normaal gras.’

Ten Hag sloot zich al snel aan bij zijn aanvoerder. ‘Het hoort gewoon niet in deze competitie. Voor de uitstraling in de Eredivisie is het enorm slecht. Het moet zo snel mogelijk in de ban worden gedaan. We zijn met Portugal aan het strijden om de zesde plaats in Europa. Dan moet je niet op kunstgras willen spelen. Dat moet afgelopen zijn.’

Net als Tadić ziet Ten Hag in dat de prestaties op kunstgras afnemen. ‘De bal doet de meest onvoorspelbare dingen op kunstgras. Iedere vorm van kunstgras is ook anders. Soms stop de bal, soms glijdt-ie door, zoals bij Heracles. Het is een vorm van competitievervalsing. In het recreatievoetbal is het perfect, maar op het allerhoogste niveau is het belachelijk om dit te accepteren.’

Over het kunstgrasveld van Heracles Almelo is Tadić overigens helemaal negatief, zo liet hij blijken in een interview met Voetbal International. ‘Och, dat is toch zo’n ramp. De bal gaat daar zijn eigen gang, je hoeft niet te dribbelen, de bal dribbelt zelf wel. Het is alsof je op de maan speelt. Stel, ik speel samen met Jens (Tadić deed een interview met Jens Toornstra en Marco van Ginkel, red.). Ik weet dat hij een sterk rechterbeen heeft, dus speel ik ’m daarop in, liefst een beetje in de loop. Heeft totaal geen zin. Kunstgras slaat het hart uit het voetbal. Daarom vind ik dat we als topdrie op dit vlak nog meer moeten samenwerken. Laten we het gewoon niet meer accepteren. Ook dit raakt weer de toekomst van het Nederlandse voetbal.’

Neemt de kans op blessures op kunstgras toe?

De vraag is: in hoeverre nemen blessures toe op kunstgras en in welke mate nemen prestaties af op kunstgras? Naar beide vragen is in het verleden veel onderzoek gedaan, in zowel het binnen- als het buitenland. Allereerst kijken we naar het aantal blessuregevallen op zowel kunstgras- als natuurgrasvelden.

Op de vraag ‘krijg je meer blessures van spelen op kunstgras?’ is het antwoord: nee. Het is een fabeltje dat je op kunstgras meer blessures krijgt. Meerdere (internationale) onderzoeken hebben aangetoond dat er geen verschil is in het aantal blessures door te spelen op kunstgras of natuurgras.

Onderzoeken in het verleden werden uitgevoerd bij professionele teams, jeugdteams (zowel mannen als vrouwen). Deze onderzoeken werden gedaan gedurende trainingen én wedstrijden. Ook in Nederland deed men onderzoek naar de blessuregevoeligheid op verschillende type grasvelden. Gebleken is dat het aantal blessures aan de onderste ledematen bij volwassen spelers op kunstgras zelfs lager was dan op natuurgras. Bij de jeugdspelers was het aantal blessures gelijk.

Namens de UEFA deed sportarts Jan Ekstrand ook onderzoek naar blessuregevallen op kunstgras en natuurgras. Zijn conclusie: er komen evenveel blessures voor op kunstgras en natuurgras. Nog opvallender: de meest ernstige blessure - die van een gescheurde (voorste) kruisband - komt op natuurgras vaker voor dan op kunstgras. Bovendien komen hamstringblessures vaker voor op natuurgras. Aan de andere kant komen enkelblessures vaker voor op kunstgras.

Gesteld kan dan ook worden dat - op basis van onderzoek - kunstgras niet de boosdoener is van blessures. De oorzaak ligt eerder bij de trainingsopbouw en de trainingsintensiteit bij het ontstaan van blessures. Zeker bij de start van een seizoen is dit het geval, omdat voetballers - zeker op een lager niveau - in de zomerstop minder actief zijn. In zo’n periode neemt de spierkracht af, worden pezen minder sterk en gewrichten minder stabiel. Een voetballer die vervolgens voluit gaat trainen en spelen, loopt zodoende meer kans op een blessure.

Gebleken is dat profvoetballers vaker een voorkeur hebben voor natuurgras, maar mogelijk verandert dat in de toekomst. De jeugd van tegenwoordig is het immers gewend om vooral op kunstgras te voetballen. Het menselijk lichaam past zich aan, aan zijn functie. Dat is net als met krachttraining. Als je wilt dat een spier groter wordt, train je die spier met steeds zwaardere gewichten. Zo werkt het ook met de ondergrond waarop een voetballer zijn wedstrijden speelt en traint. Als je keer op keer op kunstgras voetbalt, zal het lichaam zich daaraan aanpassen.

Andersom werkt bovenstaande natuurlijk ook zo. De spelers van Ajax zijn het gewend om op natuurgras te trainen en de meeste wedstrijden te spelen. Ajax speelt dit seizoen ‘slechts’ drie keer op kunstgras. Omdat de spelers dit niet dagelijks doen, is het lichaam daar dan ook niet aan gewend en vergt dit telkens aanpassingsproblemen en onwennigheden.

Heeft het spelen op kunstgras invloed op de prestaties van voetballers?

Op de prestaties van spelers lijkt kunstgras volgens onderzoek redelijk wat invloed te hebben. Zo werd er onderzocht hoe twee verschillende teams, onderverdeeld in rood en blauw, het deden op kunst- en natuurgras. Wat opviel op kunstgras, was dat de passing van het rode team met 65,8 procent verbeterde ten opzichte van op natuurgras, maar het aantal schoten op doel juist met 14,9 procent verminderde. Iets wat ook lager was op kunstgras, was het aantal slidings. Een exact aantal is hier echter niet bekend.

Opvallend is ook dat bepaalde acties en bewegingen van spelers minder vaak terugkwamen op kunstgras, vergeleken met de acties die plaatsvonden op natuurgras. Dat zou suggereren dat de speelwijze van een team dusdanig verandert op kunstgras, dat sommige acties simpelweg minder worden gemaakt dan op natuurgras. Dat zou wellicht te maken kunnen hebben met het feit dat spelers volgens onderzoek de balcontrole op kunstgras slechter vonden dan op natuurgras. De bal zou op kunstgras namelijk vaker en ook sneller stuiteren.

Uit Zweeds onderzoek kwam naar voren dat de bewegingen van spelers op kunst- en natuurgras niet al te veel van elkaar verschilden. De totale afgelegde afstanden verschilden niet tussen de twee soorten velden en ook in de intensiteit van de sprints was geen aantoonbaar verschil te zien. Terwijl het aantal staande tackles ook niet verschilde, was het aantal slidings op natuurgras wel weer hoger dan op kunstgras. Er werd ook gekeken naar de passing, waarbij het aantal korte passes tussen het middenveld en de verdediging op kunstgras hoger was dan op natuurgras.

Wat vindt de Eredivisie CV?

Ajax Showtime deed navraag bij verschillende partijen over de kunstgraskwestie, onder andere bij de Eredivisie CV. Directeur Jan de Jong liet weten dat er vanuit de Eredivisie CV wordt gekeken hoe het gebruik van natuurgras kan worden gestimuleerd voor clubs: ‘De reglementen betaald voetbal van de KNVB biedt de mogelijkheid om ook op kunstgras te voetballen. Ook de UEFA en FIFA staan dit toe. Daarmee is het een fact of life. De voorkeur van de Eredivisie gaat uit naar goede en kwalitatief hoogwaardige natuurgrasvelden. Maar we kunnen het niet afdwingen, wel stimuleren.’

Hoe dat stimuleren te werk gaat, legt De Jong uit: ‘Met het vaststellen van de Eredivisie veranderagenda in 2018 is afgesproken dat clubs, die op natuurgras spelen en dat jaar niet-Europees actief zijn, tot € 350.000 extra ontvangen indien zij de drie veldkeuringen goed doorstaan. Kortom, je krijgt extra geld als jouw grasmat in orde is. Voor clubs als PEC Zwolle, VVV-Venlo en ADO Den Haag was dat de reden om te stoppen met het spelen op kunstgras. De positieve financiële prikkel blijkt dus te werken. Ook Sparta overweegt het. Deze regeling bestaat tot in ieder geval 2025. Wij hopen dat nog meer clubs, die nu nog op kunstgras spelen, hier gebruik van gaan maken.’

‘Overigens voor de volledigheid merken wij op dat er ook nog een wereld van verschil is tussen het ene en het andere kunstgrasveld’, gaat de topman verder. ‘Je kunt ze niet allemaal over een kam scheren. Zoals je dat helaas ook ziet bij “gewone” grasmatten. Wij proberen dat door keuringen verder te verbeteren.’

Sparta Rotterdam wil af van kunstgrasveld

Sparta Rotterdam, één van de Eredivisieclubs die nog op kunstgras speelt, gaf ook een reactie. Zij willen maar wat graag over op natuurgras: ‘Wij hopen dat dit volgend seizoen weer het geval zal zijn, al is dat op dit moment helaas nog niet met zekerheid vast te stellen. Om in het stadion op natuurgras te kunnen spelen, hebben wij een alternatieve trainingslocatie nodig voor de A-selectie, Jong Sparta, Sparta O18 en Sparta Vrouwen. De plannen voor uitbreiding van het jeugdcomplex, waardoor er ruimte beschikbaar is voor deze teams, hebben door meerdere oorzaken vertraging opgelopen.’

‘Afgelopen zomer hadden we de optie om tijdelijk te trainen op een alternatieve locatie en over te gaan op natuurgras’, gaat een woordvoerder van de club verder. ‘Dit is door de technische leiding afgewezen, omdat we op een tijdelijke locatie niet beschikken over de topsportfaciliteiten die we in het stadion hebben. Komende periode zal deze vraag wederom voorgelegd worden en hopelijk is voor de lente duidelijkheid of het deze zomer gaat lukken om over te stappen naar natuurgras in het stadion.’

Naast Sparta spelen ook SC Cambuur en Heracles Almelo nog op kunstgras in de Eredivisie. Eerstgenoemde club zal in 2023 naar een nieuw stadion gaan waar een natuurgrasmat komt te liggen. Heracles Almelo lijkt vooralsnog geen plannen te hebben om over te stappen, wat ook begrijpelijk is gezien één van de grootste sponsoren van de Overijsselse club Ten Cate is.

Bart Veenstra (Twitter: @Bart_Veenstra | e-mail: b.veenstra@ajaxshowtime.com)
Terrence Riepma (Twitter: @TerrenceRiepma | e-mail: t.riepma@valkeringmedia.nl)