Ajax begint woensdagavond aan het nieuwe Champions League-seizoen. In de Johan Cruijff ArenA ontvangt de ploeg van trainer Alfred Schreuder het Schotse Rangers FC. Met de verliezend Europa League-finalist van afgelopen seizoen treft Ajax een taaie en niet uit te vlakken tegenstander. Een tactische analyse van wat Ajax kan verwachten tegen Rangers FC.
Aan het roer bij de Schotse grootmacht staat Giovanni van Bronckhorst. Van Bronckhorst was als trainer in Nederland uiterst succesvol met een landstitel en bekerwinst bij Feyenoord en ook bij Rangers FC staat de voormalig voetballer er goed op. Van Bronckhorst werd bij Rangers een klein jaar geleden aangesteld als de opvolger van Steven Gerrard en beleefde, ondanks het mislopen van de landstitel, een succesvol eerste seizoen. Met Rangers haalde Van Bronckhorst verrassend de Europa League-finale na een campagne waarin serieuze tegenstanders als Borussia Dortmund, Olympique Lyon en RB Leipzig werden uitgeschakeld. In de eindstrijd bleek Eintracht Frankfurt na strafschoppen uiteindelijk te sterk.
De Schotse landstitel moest Rangers FC vorig seizoen aan aartsrivaal Celtic laten, maar na de knappe Europa League-campagne stond de club van Van Bronckhorst Europees gezien wel weer op de kaart. Een wellicht voor de hand liggende leegloop van spelers bleef deze zomer echter redelijk uit. Weliswaar verloor Rangers met Calvin Bassey een absolute sleutelspeler en de belangrijkste verdediger aan Ajax en verkaste vaste basiskracht Joe Aribo naar Southampton, maar verder wist Van Bronckhorst zijn selectie grotendeels intact te houden.
Samen met zijn assistent-trainers Roy Makaay en Dave Vos - die Ajax O18 vorig jaar verruilde voor Rangers - bouwt Van Bronckhorst nu verder aan zijn Rangers. De plaatsing voor de Champions League ten koste van PSV was daarbij een groot succes, maar in de competitie heeft Rangers dit seizoen al tweemaal gemorst. Een gelijkspel tegen Hibernian en de forse nederlaag tegen Celtic afgelopen weekend (4-0) maken dat Rangers na zes competitiewedstrijden al vijf punten achterstaat op de grote rivaal Celtic. Waar liggen voor Ajax de kansen tegen dit in eigen land punten morsende Rangers?
Van Bronckhorst laat zijn ploeg uitkomen in een dynamische 4-3-3-formatie. In deze samenstelling probeert Rangers waar mogelijk van achteruit op te bouwen, maar neemt het hierbij doorgaans - zeker in (Europese) uitwedstrijden - geen onnodige risico’s. Rangers is een team met twee gezichten en kan spelen als aanvallende drukzetmachine, maar ook als verdedigend compacte ploeg. De grote blikvanger van de Schotten is rechtsback James Tavernier. Voornamelijk dankzij zijn uitzonderlijke traptechniek en grote drang naar voren was Tavernier als rechtsachter (!) afgelopen seizoen goed voor maar liefst zestien doelpunten en vijftien assists.
Zoals geschreven probeert Rangers in de meeste gevallen van achteruit op te bouwen. Dit doet het door centrumverdedigers Connor Goldson en James Sands laag op het veld te laten beginnen. Wanneer een tegenstander Rangers hier de ruimte voor geeft, weet de ploeg voornamelijk via Goldson de weg naar voren te vinden. Sands en doelman Jon McLaughlin zijn een stuk minder comfortabel aan de bal. Als tegenstanders dan ook wél hoog drukzetten, kiest dit duo al snel voor de veilige optie door de bal lang te spelen.
Rangers wil in eerste instantie opbouwen en doet dat vanaf de doelman op deze manier. Tegen Celtic ging dit afgelopen weekend nog grandioos mis toen doelman McLaughlin de bal zomaar in de voeten schoof van een aanvaller en daarmee de 4-0 weggaf.
In een situatie iets hoger op het veld positioneert linksachter Borna Barišić zich meestal naast zijn centrumverdedigers, waardoor Rangers van achteruit met drie man op kan bouwen. Rechtsback Tavernier speelt dan hoger op het veld en kort voor de laatste driemanslinie zakt een controlerende middenvelder uit. Vanuit deze organisatie probeert Rangers aanvallen op te zetten.
Linksback Barišić heeft zich bij zijn centrumverdedigers gevoegd. Rechtsback Tavernier zoekt het hogerop.
In het aanvalsspel van Rangers zijn er altijd twee mensen die links en rechts voor breedte zorgen. Dit is vaak een buitenspeler aan de linkerkant en back Tavernier aan de rechterkant. De volledige rechterflank wordt door de dertigjarige bestreken, waardoor de eigenlijke rechtsbuiten vóór hem in de as van het veld tussen de linies een extra aanspeelpunt kan worden. Met in de persoon van spits Antonio Čolak een sterke kapstok verwacht Van Bronckhorst van de mensen onder Čolak dat zij dynamisch zijn en tussen de linies aanspeelbaar worden.
Onder spits Čolak (buiten beeld) is de gewenste positionele Rangers-dynamiek gaande. Tavernier zorgt voor breedte, rechtsbuiten Tillman komt naar binnen en middenvelder Davis komt hoger op het veld te spelen. Terwijl Goldson aan de bal is heeft hij, Lundstram ook meegenomen, vier afspeelmogelijkheden.
In de praktijk pakt dit gewenste aanvalsspel niet altijd zo uit als Van Bronckhorst graag zou zien. Met Steven Davis en John Lundstram heeft Rangers twee prima passers op het middenveld, maar beiden zijn zonder bal vaak te statisch om op tijd als aanspeelmogelijkheid gebruikt te kunnen worden. Veel is daardoor afhankelijk van de dynamiek van de naar binnen trekkende Malik Tillman en aanvallende middenvelder Glen Kamara, maar zeker kwalitatief sterke tegenstanders weten de loopacties van dit duo aan banden te leggen met georganiseerde zonedekking. Ajax heeft met Jurriën Timber, Calvin Bassey, Daley Blind en Edson Álvarez ook spelers die eventuele problemen in deze zone op het veld uitstekend onderling kunnen oplossen.
In eigen land komt Rangers met deze manier van aanvallen regelmatig tot kansen, maar omdat het aannemelijk is dat dit tegen het sterke Ajax lastiger zal gaan, lijkt de ploeg van Van Bronckhorst in de Johan Cruijff ArenA voor een meer pragmatische aanpak te opteren. Met Tavernier beschikt Rangers over een speler die zich qua traptechniek tot één van de besten van Europa mag rekenen. Vanaf zijn rechterflank kiest Tavernier er dan ook regelmatig voor om, wanneer Rangers in de as van het veld geen vrije mensen weet te creëren, de bal lang richting spits Čolak te spelen. De Kroaat moet dan vervolgens het luchtduel uitvechten, waarna Rangers hoopt te profiteren in een tweede bal-situatie. Dit aanvalsscenario zullen we in de Johan Cruijff ArenA hoogstwaarschijnlijk vaker gehanteerd zien worden dan het creëren van dynamische opties tussen de linies.
Binnen Schotland is Rangers tegen iedere tegenstander, behalve tegen Celtic, gegarandeerd de dominante partij. Het komt in de eigen competitie dan ook een stuk minder voor dat Rangers na balverlies van een tegenstander veel ruimte heeft om te counteren, maar in Europees opzicht is duidelijk geworden dat de ploeg van Van Bronckhorst wel degelijk over de kwaliteiten beschikt om van grote ruimtes (achter een verdediging) te profiteren. Met Tillman, Lawrence en Kent is er snelheid voor handen, terwijl er naast Tavernier ook voldoende andere spelers zijn die de bal snel kunnen verplaatsen. Ajax zal hier woensdagavond waakzaam voor moeten zijn, want de ruimtes die de Amsterdammers vaak achter de verdediging weggeven maakt Rangers niet vaak mee, maar in goede vorm kunnen de Schotten hier wel van profiteren. Snelheid en diepgang zijn voor handen.
Aan de andere kant kenmerkt Rangers zich kort na balverlies door Schotse felheid. In de eerste seconden na het verspelen van de bal proberen de dichtstbijzijnde spelers het balbezit snel terug te veroveren door een tegenstander intensief af te jagen. Maar als deze actie geen succes oplevert, vloeit Rangers zo snel mogelijk weer terug in een meer compacte verdedigende organisatie. Vooral rechtsback Tavernier, die doorgaans hoog op het veld staat, moet hierbij de nodige meters afleggen. Dit kost soms wat tijd, maar Tavernier heeft wel de discipline om negentig minuten lang de gehele flank te bestrijken.
In het drukzetten op de opbouw van een tegenstander kiest Rangers er doorgaans voor om een opponent na de eerste pass vast te zetten. De bal van een centrumverdediger op een uitzakkende middenvelder kan vaak worden gespeeld, maar hierna zitten de spelers van Rangers er kort bovenop en aarzelt de ploeg ook niet om één op één door te dekken. Aangemoedigd door het fanatieke thuispubliek op Ibrox levert deze tactiek vaak succes op, maar in Europese uitwedstrijden kiest Rangers meestal voor een meer behouden manier van drukzetten.
Dit kan Rangers wel, maar doet het buitenshuis liever niet: hoog drukzetten.
De Schotse topclub zakt dan in tot bijna de eigen speelhelft en probeert vanuit een compacte organisatie de boel gesloten te houden. Hoewel het aannemelijk is dat Rangers tegen Ajax in Amsterdam in fases van wedstrijden alsnog hoog druk zal zetten, zullen de bezoekers woensdagavond grotendeels vanuit een hecht geheel iets lager op het veld opereren. PSV ondervond enkele weken geleden in Eindhoven hoe klein Rangers de ruimtes dan kan maken en bleek in aanvallend opzicht onmachtig. De Ajax-selectie herbergt met Devyne Rensch, Timber, Kenneth Taylor, Blind en Steven Berghuis echter meer voetballend vermogen vanuit de achterhoede en het middenveld om tegen een compact Rangers wél de juiste oplossingen te vinden.
In de Johan Cruijff ArenA zal Rangers veelal terugvloeien tot de bovenstaande compacte organisatie.
In de Johan Cruijff ArenA zal Rangers dus trachten om de ruimtes zo klein mogelijk te maken wanneer Ajax de bal heeft, maar in dit opzicht laat het vertrek van Bassey zich wel keihard voelen bij de Schotse grootmacht. Bassey was vorig seizoen met zijn snelheid, fysieke kracht en verdedigende oriëntatie het slot op de deur van de Rangers-achterhoede. Met zijn transfer naar Ajax is Rangers in die linie enorm verzwakt. Goldson en Sands ontberen wendbaarheid en snelheid om dreigende situaties te kunnen smoren en bovendien is de samenwerking tussen dit duo niet verfijnd. Dikwijls duiken er bewegende mensen tussen of achter de Rangers-verdediging op waar Goldson en Sands te laat weet van hebben.
Wat dat betreft zijn er voor Ajax veel kansen. Als de Amsterdammers erin slagen om Brian Brobbey één op één duels met zijn mandekker uit te laten vechten en in de zone onder Brobbey dynamische spelers op te laten duiken - een specialiteit van Steven Bergwijn, Berghuis en Taylor - zal dit de Rangers-achterhoede veel problemen opleveren. De afstemming tussen Goldson en Sands enerzijds en die met de middenvelders voor hen anderzijds is namelijk simpelweg niet optimaal.
Er gaat hier organisatorisch veel mis bij Rangers, maar ook de afstemming tussen Goldson en Sands is niet op orde. Goldson ziet bovendien Celtic-aanvaller Jota niet uit zijn rug vertrekken. De Portugees profiteert dankbaar en scoort na deze goede steekbal.
Daarnaast zullen er woensdagavond veel ogen gericht zijn op Bergwijn. Met zes doelpunten in vijf competitiewedstrijden is Bergwijn sowieso de grote man bij Ajax, maar ook zijn specifieke kwaliteiten in combinatie met zijn directe tegenstander aan Rangers-zijde maken de kans groot dat Bergwijn tijdens de eerste Champions League-wedstrijd van dit seizoen van cruciale waarde kan zijn voor Ajax. Als linksbuiten wordt Bergwijn tegen Rangers namelijk geconfronteerd met Tavernier. Juist, de speler die zo vaak onderweg is. In verdedigend opzicht zal Bergwijn soms (gedeeltelijk) met hem mee moeten, maar in aanvallend opzicht bieden de speelwijze en tekortkomingen van Tavernier ook veel kansen.
De sterspeler van Rangers is in verdedigend opzicht namelijk zwak. Zeker binnendoor, over zijn mindere linkerbeen, wordt Tavernier dikwijls gemakkelijk gepasseerd. De actie naar binnen is een specialiteit van Bergwijn, die met zijn snelheid en explosiviteit bovendien zal kunnen gaan profiteren van de vaak hoge positionering van zijn op papier directe tegenstander. Zodra Tavernier of Rangers voorin de bal verliezen, kan Bergwijn direct gelanceerd worden.
Ondanks zijn verdedigende tekortkomingen moet de inbreng van Tavernier niet worden onderschat. Zijn rendement spreekt voor zich en met zijn traptechniek, loopvermogen en verre inworpen is hij de absolute sleutelspeler van Rangers. Met de fysiek sterke wingback heeft Rangers bovendien een specialist bij standaardsituaties in huis. De vrije trappen en hoekschoppen van Tavernier zijn zuiver, strak aangesneden en hard, waardoor dit soort momenten veelvuldig gevaar opleveren. Čolak en Goldson zijn beste koppers van Rangers en zullen door Ajax dus extra in de gaten gehouden moeten worden zodra Tavernier aanlegt.
McLaughlin; Tavernier, Goldson, Sands, Barišić; Lundstram, Kamara, Tillman; Lawrence, Čolak, Kent.
De ruime nederlaag tegen Celtic afgelopen weekend doet wellicht vermoeden dat Ajax met Rangers een kwetsbare en relatief zwakke tegenstander treft, maar dit is te kort door de bocht. Rangers is na het bereiken van de Europa League-finale afgelopen jaar ook dit seizoen een ploeg die lastig te verslaan is. Het team van Van Bronckhorst heeft in aanvallend opzicht diverse smaken en is verdedigend een taaie opponent.
Toch liggen er aanzienlijk kansen voor Ajax, waarbij Bergwijn in aanvallende zin een sleutelrol kan vertolken. Verdedigend is het zaak dat Ajax de stabiliteit van de afgelopen weken continueert. Middels een goede onderlinge afstemming moet Ajax Rangers niet tussen de linies laten voetballen en de lange ballen van voornamelijk Tavernier onschadelijk maken. In dat geval gloort er een gewenste Champions League-start en zal Ajax in eigen huis tegen Rangers de eerste punten gaan binnenhalen.
Thijs Zwagerman (Twitter: @ThijsZwagerman | e-mail: t.zwagerman@ajaxshowtime.com)
Lees het artikel op de mobiele website