Ajax kan woensdagavond in Istanbul de vijfde Champions League-overwinning op rij boeken. Op bezoek bij Besiktas zal de ploeg van trainer Erik ten Hag tekenen voor een wedstrijdverloop zoals dit eerder dit seizoen in de Johan Cruijff ArenA het geval was tegen de Turkse topclub. Hoe slaagde Ajax er toen in om Besiktas te verslaan? En waar liggen de kansen woensdagavond?

Inmiddels zo’n twee maanden geleden speelden Ajax en Besiktas voor het eerst dit Champions League-seizoen tegen elkaar. Ajax was het miljardenbal overtuigend begonnen met een 1-5 zege op Sporting Portugal, terwijl Besiktas na een nipte thuisnederlaag tegen Borussia Dortmund afreisde naar Amsterdam. Bij Ajax was er vooraf veel te doen om de nummer 10-positie: zou Ten Hag opnieuw kiezen voor Steven Berghuis, of kreeg de herstelde Davy Klaassen zijn basisplek terug? Een waar luxeprobleem, iets waar Besiktas toentertijd alleen maar van kon dromen. De Turken kampten met maar liefst twaalf blessuregevallen en begonnen tegen Ajax met de achttienjarige basisdebutant Serdar Saatci in het hart van de defensie.

Na een aftastend begin voetbalde Ajax zich tegen het gehavende Besiktas op 28 september van dit jaar naar een comfortabele overwinning. Doelpunten van Berghuis en Champions League-topscorer Sébastien Haller bepaalden de eindstand voor de rust al op 2-0, maar de uitslag had gezien het spelbeeld eigenlijk nog hoger uit moeten vallen. Hoe kwam deze overwinning van Ajax tot stand en welke zaken kan de ploeg van Ten Hag meenemen richting woensdag?

Samenstelling middenveld

Een cruciaal element in de gewonnen wedstrijd tegen Besiktas, was de samenstelling van het Ajax-middenveld. De Amsterdammers speelden namelijk met de punt naar achteren. Edson Álvarez was daarbij overduidelijk de enige controleur en Ryan Gravenberch en Berghuis speelden kort onder en rondom spits Haller. Het bleek in de basis de juiste formule om het zeer compact georganiseerde Besiktas open te breken, al was er in de openingsfase nog wel wat finetuning nodig om de gekozen tactiek succesvol te laten worden.

In onderstaand voorbeeld, vrijwel direct na de aftrap, is duidelijk te zien hoe Besiktas het in verdedigend opzicht wil organiseren. Linkermiddenvelder Ridvan Yilmaz zakt helemaal in om Noussair Mazraoui op te vangen, terwijl rechtermiddenvelder Kenan Karaman meeloopt met de opkomende Daley Blind. Zowel Mazraoui als Blind trekken dus ten aanval, verleidelijk gezien het verre inzakken van Besiktas, maar hierdoor wordt het wel nóg voller op de Turkse speelhelft. Zodoende heeft Ajax nog minder ruimte om er voetballend doorheen te komen.

Backs Mazraoui en Blind positioneren zich beiden heel hoog en trekken hun directe tegenstander mee, waardoor het nog voller wordt op de speelhelft van Besiktas.

Een ander punt van aandacht voor Ajax in deze openingsfase is de verdedigende organisatie van het middenveld. Met Álvarez als enige controleur kan Ajax kwetsbaar worden bij een verkeerde onderlinge afstemming of mislukt drukzetten. Dit is exact wat er voorafgaat aan de grote kans voor Michy Batshuayi, die na negen minuten spelen een waarschuwingsschot lost met een inzet op de paal.

Gravenberch staat nog hoog op het veld nadat hij druk heeft gezet. Álvarez en Blind ontfermen zich over dezelfde tegenstander, Dusan Tadić ziet te laat dat Karaman hierdoor vrijkomt. Karaman steekt Batshuayi vervolgens weg, waarna de Belg op de paal schiet.

De twee hierboven uitgelichte situaties symboliseren de openingsfase waarin Ajax zoekende is tegen Besiktas. Dit verandert kort na de kans voor Batshuayi, wanneer Blind en Mazraoui iets behoudender gaan spelen en hiermee meer ruimte laten voor het dynamische duo Gravenberch-Berghuis onder Haller.

Cruciale sleutel

Het antwoord dat Ajax uiteindelijk vindt tegen Besiktas, is vergelijkbaar met hoe de Amsterdammers afgelopen zondag afrekenden met de doelpuntendroogte in de Eredivisie. In plaats van beide backs hoog op het veld te positioneren, blijft één van de twee iets controlerender staan wanneer de andere ten aanval trekt. Buitenspelers Tadić en Antony houden het veld erg breed, zodat er in de zone onder Haller ruimte ontstaat om Ajacieden vrij te spelen. Deze ruimte ontstaat door een goede wisselwerking tussen Gravenberch en Berghuis, die er beiden - vaak beurtelings - met diepteloopacties voor zorgen dat Ajax in de as van het veld ruimte creëert om het geliefde positiespel te spelen.

Situatie in aanloop naar de openingstreffer van Berghuis: Blind en Mazraoui positioneren zich lager op het veld dan in de openingsfase, Gravenberch creëert door zijn diepteloopactie ruimte in de as en de het veld breed houdende Tadić profiteert hier uiteindelijk van.

Na de pass van Blind op Tadić begint de Servische aanvoerder aan een fraaie individuele actie, mede mogelijk gemaakt door de ruimte die Gravenberch met diens loopactie creëert. Tadić dribbelt naar binnen, passeert meerdere tegenstanders en brengt uiteindelijk Berghuis in stelling. De linkspoot doet alles goed: hij handelt snel en drukt zuiver af buiten het bereik van doelman Ersin Destanoğlu.

Deze uitgangspositie van Ajacieden blijkt de cruciale sleutel om de compacte Besiktas-defensie open te breken. Enkele minuten later ontstaat er opnieuw dreiging als Ajax vanuit een vergelijkbare organisatie aan een aanval begint.

Na de openingstreffer heeft Ajax de Besiktas-defensie gekraakt. De bovenstaande uitgangspositie van de Ajax-spelers blijkt de basis voor het creëren van ruimtes in de drukke as van het veld en leidt middels verzorgd positiespel tot meerdere grote kansen.

Ook hoger op het veld succesvol

Doordat Ajax het speelveld tegen Besiktas ontzettend breed houdt, maakt het maximaal gebruik van de beperkte ruimtes die de verdedigend ingestelde Turken bieden. Ajax verplaatst het spel soms minutenlang in hoog tempo van kant naar kant en zoekt geduldig naar openingen. Ook wanneer Besiktas met de laatste linie op de rand van het eigen strafschopgebied speelt, slaagt Ajax er op deze wijze in om spelers vrij te spelen. Het veld breed houden en loopacties in de diepte van de spelers zonder bal blijkt de oplossing. Met dergelijke loopacties binden Ajacieden namelijk vaak één of meerdere tegenstanders aan zich, waardoor ploeggenoten vrijkomen.

Antony en Tadić houden het veld breed. Mazraoui zorgt met een loopactie in de diepte voor ruimte onder Haller, waar Berghuis en Gravenberch vervolgens van kunnen profiteren.

Mazraoui duikt op in het strafschopgebied van Besiktas en zorgt hiermee voor verwarring. De rechtsback bindt meerdere tegenstanders aan zich en is er daarmee medeverantwoordelijk voor dat er ruimte ontstaat voor Haller, die na een afgemeten voorzet van Berghuis de 2-0 binnenloopt.

Doordat de bal bij Ajax uitstekend rondgaat, er veel opties zonder bal worden gecreëerd en het balbezit na balverlies ook telkens razendsnel terug wordt veroverd, komt Besiktas in een houdgreep terecht en snakken de Turken naar het rustsignaal.

Het flitsende spel van voor de rust zien we tegen Besiktas in het tweede bedrijf niet meer terug. De bezoekers proberen de schade te beperken en richten aanvallend gezien niets meer uit, terwijl Ajax een paar versnellingen terugschroeft en de wedstrijd probleemloos uit voetbalt. Het leidt tot een dikverdiende 2-0 zege. Gezien de maar liefst 22 schoten (waarvan zeven op doel) en een Expected Goals-statistiek van bijna vier, kan echter wel worden geconcludeerd dat Ajax gezien het spelbeeld en de gecreëerde kansen ruimer had moeten winnen.

Lessen richting Besiktas-uit

Twee maanden na dato is de verwachting niet dat Besiktas de zaken woensdagavond in Istanbul anders zal willen aanpakken dan destijds in Amsterdam. Besiktas verkeert namelijk in zwaar weer. De ploeg verloor zijn laatste vier wedstrijden en staat bovendien puntloos onderaan in Champions League-groep C. In de Turkse competitie staat Besiktas inmiddels teleurstellend negende, waardoor de druk op trainer Sergen Yalçın groot is. Ten opzichte van de wedstrijd in de Johan Cruijff ArenA kan Besiktas wel weer beschikken over Miralem Pjanic, Atiba Hutchinson, Rachid Ghezzal en Domagoj Vida, ervaren voetballers die normaliter erg belangrijk zijn voor de kwakkelende Turkse topclub.

Toch zal Besiktas ondanks de aanwezigheid van deze spelers zich ook woensdagavond hoogstwaarschijnlijk zeer compact opstellen. Ajax toonde eind september na een moeizaam begin aan hier een antwoord op te hebben en rolde zondag met eenzelfde tactische uitvoering RKC Waalwijk met 0-5 op. De Champions League is natuurlijk een podium van andere statuur, maar het Ajax van dit seizoen heeft al meermaals aangetoond juist op dit podium tot grote hoogtes te stijgen. De vijfde Champions League-overwinning op rij lijkt middels veel beweging zonder bal en het breed positioneren van flankspelers zodoende nabij.

Thijs Zwagerman (Twitter: @ThijsZwagerman | E-mail: t.zwagerman@ajaxshowtime.com)