Met het dreigende vertrek van Donny van de Beek en de reeds vertrokken Hakim Ziyech doet Ajax deze zomer op het middenveld een behoorlijk jasje uit. Een dikke winterjas zo u wilt. Iets wat je nodig gaat hebben volgend seizoen als je wilt overwinteren in Europa. Hoewel de volgende generatie zich aandient, dreigt het gemis van een middenvelder die het verschil kan maken. Vertrekt Van de Beek daadwerkelijk en blijft een topaankoop van Marc Overmars uit, dan staat Erik ten Hag voor een uiterst pittige klus.

Vorig seizoen was de middenveldpuzzel maar moeilijk te leggen. Ajax verkocht zowel Lasse Schöne als Frenkie de Jong, waarmee afscheid werd genomen van misschien wel de grootste asset van het succesvolle seizoen 2018-2019: de dubbele zes. Na maanden van verschillende formaties viel alles in Londen tegen Chelsea op zijn plaats. Martínez - Van de Beek - Ziyech bleek uiteindelijk de oplossing. Maar door talloze blessures kon Ten Hag zijn nieuwe middenveld niet finetunen. De trainer werd gedwongen om andere keuzes te maken, zo ook na de zomer. Ziyech is vertrokken en Manchester United en Real Madrid staan in de rij om Van de Beek in te lijven.

Wel of niet Latijns-Amerikaanse invloeden op het middenveld

Maar ook de derde van het stel keert mogelijk niet meer terug op het middenveld van Ajax. Ten Hag ziet in Martínez een verdediger, geen middenvelder. De Argentijn gaat de voorbereiding dan ook beginnen als linksback of linker centrale verdediger, zo luidde de mededeling van de hoofdtrainer. Voor Edson Álvarez gold afgelopen jaar eigenlijk hetzelfde dilemma: is de Mexicaan nou een middenvelder of een verdediger? Waar Álvarez bij Ajax voornamelijk begon als controleur, daar zakte de rechtspoot richting het einde van het seizoen steeds vaker een linie, als hij überhaupt al speelde.

Maar zij zijn niet de enige twee verdedigers die mogelijk toch in aanmerking komen voor de posities voor de verdediging. Ook Daley Blind en Noussair Mazraoui speelden daar in het verleden. Hoog op het lijstje voor die plekken zullen ze echter niet staan, kijkend naar eerdere keuzes van Ten Hag en de spoeling op hun eigenlijke positie. Meer dan het Latijns-Amerikaanse duo kunnen Mazraoui en Blind wel veel toevoegen op voetballend vlak. Álvarez en vooral Martínez zijn op hun beurt meer slopers. Schöne en De Jong bewezen echter dat een bikkelharde stofzuiger niet per se een noodzakelijk goed is op het middenveld.

De opkomst van jong talent

Iemand die sowieso in aanmerking lijkt te komen voor een kans op het middenveld is Ryan Gravenberch. De middenvelder tekende onlangs bij voor twee extra jaren, mede door het perspectief dat wordt geboden. 'Hij zal de kans krijgen om basisspeler te worden. Of dat lukt, ligt aan hemzelf', aldus Ten Hag. Momenteel staat de teller op veertien duels in de hoofdmacht, waarin Gravenberch goed was voor vier goals en een assist. Ten Hag roemde zijn technische kwaliteiten, spelintelligentie en indrukwekkende fysiek, maar wees ook op de 'dromerige' houding van de tiener.

Maar Gravenberch is niet de enige groeibriljant van Amsterdamse makelij. Met jongens als Kenneth Taylor en Quinten Timber ziet de toekomst er op het middenrif stiekem best rooskleurig uit. Beiden imponeerden in de jeugd en Jong Ajax en maakten reeds hun entree in de A-selectie toen de Amsterdammers overwinterden in Qatar. Een officieel debuut behoort komend seizoen dan ook zeker tot de mogelijkheden. Dat betekent echter niet dat zij er volgend seizoen al zullen staan, laat staan Europees hoge ogen gooien. Dat het even duurt voordat talentvolle middenvelders zich hebben aangepast aan het niveau van het eerste, daar weet Carel Eiting alles van.

In tegenstelling tot Gravenberch is de linkspoot iets verdedigender ingesteld. De twee zouden elkaar daarom kunnen complementeren, zoals De Jong en Schone dat ook deden. Eiting kan inzakken tussen de verdedigers om in de eerste fase de opbouw te verzorgen, waar Gravenberch iets hoger op het veld de verbinding maakt met de voorste linie. Het grootste probleem met het opstellen van deze twee is echter dat, ondanks dat Eiting aan zijn vierde seizoen in het eerste begint, er een stuk aan cruciale ervaring mist in het blok voor de verdediging. Bij balverlies zijn handelingssnelheid en omschakelen twee belangrijke pijlers, pijlers die in het verleden weleens werden gemist bij de twee. Aan de bal lijkt er daarentegen weinig mis met het tweetal. In de kleine ruimtes en met spelers in hun rug zijn Eiting en Gravenberch comfortabeler dan bijvoorbeeld de Latijns-Amerikanen. Het lijkt alleen een veel te groot risico om te gokken op de twee voor minimaal dertig duels.

Nog een jaar banken of toch doorselecteren 

En dan heb je nog een hele rits aan overige wisselspelers van vorig seizoen. Te beginnen met Razvan Marin, die zich zal willen revancheren, áls men besluit langer met elkaar door te gaan na een matig eerste jaar. Marin speelde na de winterstop alleen nog mee in twee bekerduels, waarvan één keer als invaller en één keer als basisklant tegen de amateurs van SV Spakenburg. Mogelijk heeft Ten Hag de middenvelder in zijn hoofd al afgeschreven. Daarentegen zal Zakaria Labyad iets meer krediet hebben. De 27-jarige speelde slechts drie keer afgelopen seizoen, mede door ongelukkig blessureleed, maar liet in november wel zien meer dan aardig mee te kunnen. Dit dan weer wel op rechtsbuiten, al speelde Labyad in Utrecht onder dezelfde trainer wel voornamelijk als nummer tien.

Samen kostten de twee Ajax een kleine twintig miljoen euro - uitgaven die al grotendeels verdampt zijn - en verdienen ze riante salarissen. Maar zijn ze wel veel beter dan bijvoorbeeld Noa Lang en Jurgen Ekkelenkamp? Ook zij staan aan de vooravond van een interessant seizoen. De Ronaldo-gooier schoot twee seizoenen terug uit de startblokken, maar speelde afgelopen jaar 'slechts' acht keer mee. Drie keer als basisspeler, vijf keer als invaller. Lang liet zich op zijn beurt verhuren aan FC Twente in de winter. In Enschede maakte de spelmaker stappen. De vraag is alleen of dat genoeg is. Pas als je wekelijks uitblinkt met assists en goals bij een club als FC Twente is een basisplaats in Ajax 1 realistisch.

Verkopen betekent kopen

Mocht Van de Beek dus toch verkocht worden aan een buitenlandse grootmacht, dan kan Overmars bijna niet anders dan de markt op gaan. De komst van Antony, die net als David Neres en Quincy Promes wel op tien zou kunnen spelen, is niet genoeg. Een Champions League-waardige versterking is een vereiste, geen welbekend buitenkansje dat eventueel aangegrepen kan worden wanneer deze mogelijkheid zich voordoet. Deze aankoop moet er gelijk staan. Aan Overmars dan ook de zware taak om van het geld van Van de Beek en Ziyech in tijden van de coronacrisis met wederom een nieuwe verrassing á la Dusan Tadic op de proppen te komen.

Finn Dekker (Twitter: @FinnDekker | e-mail: f.dekker@ajaxshowtime.com)