Donderdagavond wordt de tot dusver succesvolle Europa League-campagne van Ajax hervat met de thuiswedstrijd tegen AS Roma. In de kwartfinale treft de ploeg van trainer Erik ten Hag een Italiaanse tegenstander die verre van Italiaans speelt. Een tactische analyse van Europa League-opponent AS Roma.

De architect achter de on-Italiaanse speelwijze van AS Roma heet Paulo Fonseca. Sinds de zomer van 2019 staat hij bij de Romeinen als hoofdtrainer aan het roer. Als voetballer kende Fonseca een bescheiden carrière totdat hij op 32-jarige leeftijd zijn eigen voetbalcarrière beëindigde en trainer werd. Geleidelijk aan werkte Fonseca zich vervolgens als oefenmeester omhoog binnen het Portugese voetbal, waarna hij in 2013 hoofdtrainer werd bij zijn geliefde FC Porto. Het jaar daarvoor had Fonseca laagvlieger Paços Fereira naar de derde plek geleid en daarmee verdiende hij een overstap naar FC Porto.

Na driekwart jaar als hoofdtrainer van de Portugese topclub wordt Fonseca in maart 2014 wegens tegenvallende resultaten ontslagen door FC Porto. De club heeft weinig geduld met Fonseca, die meer tijd nodig heeft om zijn visie te implementeren. Als Fonseca twee jaar later succes heeft met SC Braga verdient hij een transfer naar Shakhtar Donetsk. In Oekraïne trekt Fonseca door zijn prestaties en zijn spectaculaire voetbal de aandacht in Europa, waarna hij na drie seizoenen (waarin door Shakthar Donetsk driemaal de dubbel wordt veroverd) in de zomer van 2019 wordt aangesteld door AS Roma.

Sindsdien tracht Fonseca zijn offensieve spelintenties over te brengen op de Romeinse club. Iets dat regelmatig leidt tot goed voetbal, maar ook tot wisselvallige resultaten. Zeker de laatste tijd gaat het - mede door de enorme blessuregolf die AS Roma teistert - minder en staat de positie van Fonseca onder druk. De kans is naar verluidt groot dat de oefenmeester op straat wordt gezet als Ajax erin slaagt om AS Roma uit te schakelen.

Uitgangspunten

In de speelwijze van Fonseca’s AS Roma is alles erop geënt om op verzorgd voetballende wijze tot kansen te komen. De Portugese trainer verbasterde ooit eens een befaamde quote van Johan Cruijff door op zijn eigen manier te stellen dat resultaat belangrijk was, maar dat dit wel gepaard moet gaan met mooi voetbal. Alleen aan resultaten hecht Fonseca weinig waarde, juist de manier waarop doet ertoe voor hem.

In een 3-4-2-1-formatie tracht AS Roma te domineren vanuit de balbezit-gedachte. De Romeinen spelen met twee wingbacks die de hele flank bestrijken en willen met bewegende spelers rondom een diepe spits vrije mensen tussen de linies creëren en vervolgens bereiken.

Opbouw

AS Roma speelt dus met drie centrale verdedigers achterin. In de eerste fase van de opbouw positioneert dit drietal zich op dezelfde lijn breed uit elkaar. Doelman Pau López kiest ook onder druk niet snel voor de lange bal en probeert met zijn drie centrumverdedigers en controlerende middenvelders altijd verzorgd op te bouwen. Bryan Cristante, doorgaans de meest centrale verdediger, heeft de dominantste rol in de opbouw. Cristante is door Fonseca omgeturnd van middenvelder tot centrumverdediger, juist om met zijn voetballende vermogen een rol te spelen in de verlangde opbouw van achteruit.

AS Roma bouwt op met de drie centrumverdedigers ver uit elkaar en uitzakkende man vanaf het middenveld.

Naast de drie centrumverdedigers die in de eerste fase van de opbouw uit elkaar gaan staan, is er hier ook een belangrijke rol weggelegd voor de controlerende middenvelders. Afhankelijk van het moment zakt een middenvelder uit om achterin een overtal te creëren. Soms doet de andere controleur dit ook. De wingbacks van AS Roma positioneren zich op dat moment hoger op het veld. In een opbouwstructuur van drie centrumverdedigers en één of twee uitzakkende middenvelders probeert AS Roma met kort spel vervolgens aan een aanval te bouwen.

Doordat trainer Fonseca eigenlijk altijd verlangt naar een voetballende oplossing, gaat AS Roma in de opbouw ook nog weleens in de fout. De drie achterin en doelman López nemen behoorlijk wat risico in hun passing en zeker onder druk leidt dit soms tot balverlies. Als AS Roma er echter wel in slaagt om via kort spel het middenveld te bereiken, komen de Romeinen in hun kracht.

Aanvalsspel

De trademark van het aanvalsspel van AS Roma is het creëren en bereiken van vrije mensen tussen de linies. Onder de spits - doorgaans routinier Edin Džeko - spelen twee creatieve geesten als Lorenzo Pellegrini, Pedro, Stephan El Shaarawy en Henrikh Mkhitaryan. De twee laatstgenoemden zullen donderdag tegen Ajax ontbreken, maar zeker Mkhitaryan is normaliter één van de spelers die een goed gevoel heeft voor het bespelen van de ruimtes en daardoor tussen de linies onder spits Džeko vrijkomt.

De reden dat het AS Roma vaak lukt om spelers hoog op het veld tussen de linies vrij te krijgen, is omdat de ploeg zeer geduldig zoekt naar een opening. De twee wingbacks (flankspelers die de gehele zijkant bestrijken) zorgen voortdurend voor de benodigde breedte in het spel en zijn eigenlijk altijd aanspeelbaar. Het is de reden dat ex-Feyenoorder Rick Karsdorp (rechterflank) en Italiaans international Leonardo Spinazzola (linkerflank) zeer gewaardeerde krachten zijn in Rome. Als het AS Roma aan de ene kant niet lukt om een opening te vinden, wordt het spel dan ook verplaatst naar de andere kant van het veld. Een tegenstander moet hierop reageren door als collectief mee te bewegen.

De bal wordt geopend naar de rechterkant, waarna er hoog op het veld direct een AS Roma-speler vrij tussen de linies opduikt.

Wingbacks Karsdorp en Spinazzola zorgen altijd voor de breedte in het spel van AS Roma. Voormalig Feyenoorder Karsdorp ontbreekt vanwege een schorsing in het heenduel met Ajax.

Aan de bal blijft AS Roma geduldig en verplaatst het het spel geregeld van kant naar kant. Tegenstanders kunnen bijna onmogelijk de hele tijd meebewegen zonder op een gegeven moment ruimtes weg te geven en precies op dat moment slaagt AS Roma er vaak in om een speler tussen de linies te bereiken. In de meeste gevallen is dat één van de creatievelingen rondom de spits, maar ook de dynamische Jordan Veretout slaagt er vanaf het middenveld vaak in om in de zone onder Džeko aanspeelbaar te worden. Voor Ajax zal het donderdag zaak zijn om zonder Daley Blind, de grote leider in organisatorisch opzicht, alsnog de ruimtes klein te houden en middels een goede onderlinge afstemming de passlijnen naar de Roma-spelers tussen de linies gesloten te houden.

AS Roma is geduldig in balbezit, maar aarzelt niet om vooruit te spelen als zich hier opties tussen de linies aandienen.

Omschakeling

Wat op het eerste oog wat tegenstrijdig lijkt, is toch van toepassing op het spel van AS Roma. De Italiaanse ploeg speelt namelijk zowel geduldig als direct. Geduldig is het elftal in het zoeken naar de spelers tussen de linies, maar direct is het spel van de Romeinen kort na balwinst. In enkele passes kan AS Roma er op die momenten - met dank aan bijvoorbeeld snel opkomende wingbacks of diepgaande middenvelders - razendsnel en dreigend uitkomen.

Aan de andere kant is AS Roma juist behoorlijk kwetsbaar na balverlies. De Italianen vallen vaak met veel mensen aan en hoewel men geduldig en zuiver is aan de bal, zijn de ruimtes na balverlies vaak behoorlijk groot en heeft AS Roma dikwijls onvoldoende mensen in de restverdediging. Het is één van de redenen dat de club dit seizoen vooralsnog slechts zevende staat in de Serie A. In verdedigend opzicht is het elftal namelijk kwetsbaar.

Verdedigende organisatie

In het drukzetten op de opbouw van een tegenstander kan AS Roma meerdere kanten op. De ploeg van Fonseca zet regelmatig hoog druk op een tegenstander, maar tegen Ajax is het aannemelijk dat AS Roma zich iets compacter terug zal trekken en ook nu weer geduldig zal wachten op zijn kans. De creatieve en dynamische spelers om de diepe spits zullen naast hun aanvalsleider komen te spelen en Roma zal geduldig meebewegen van kant naar kant. Daarbij wordt de as van het veld gesloten gehouden.

Tegen Ajax is het aannemelijk dat AS Roma de ploeg van Ten Hag op deze hoogte opvangt.

Als de tegenstander vervolgens een moeilijke bal inspeelt of het spel in een te traag tempo naar een back verplaatst, is dit voor AS Roma het teken om volle bak druk te zetten. De wingback van de Romeinen stapt in dit geval door op de back van de opponent en in de as van het veld wordt er ook doorgedekt met de spits, de twee spelers onder hem en vanuit het middenveld. Zoals altijd zal Ajax dus nauwkeurig en zuiver moeten zijn aan de bal, want slechte keuzes of verkeerde passes werken voor AS Roma als een rode lap op een stier.

Als Ajax donderdag hoger op het veld aan het aanvallen is, liggen er veel kansen voor de ploeg van Ten Hag. AS Roma is op deze momenten namelijk kwetsbaar en heeft moeite om dynamische tegenstanders te verdedigen. Niet voor niets kreeg de ploeg dit seizoen in 29 duels al 44 tegendoelpunten. Ter illustratie: dit is slechts twee doelpunten minder dan Fiorentina, de nummer veertien op de ranglijst. De belangrijkste reden hiervoor is de vaak matige oriëntatie van de drie centrumverdedigers en hun gebrek aan onderlinge afstemming. Het verdedigende trio maakt onder aanvallende druk regelmatig verkeerde beslissingen en geeft hierdoor dikwijls de nodige ruimtes weg. Aan Ajax de taak om daar met de dynamische Dusan Tadić en de razendsnelle en voortdurend dreigende David Neres en Antony van te profiteren.

Vermoedelijke opstelling:

Pau López; Mancini, Cristante, Ibañez; Peres, Villar, Veretout, Spinazzola; Pellegrini, Pedro; Džeko.

Conclusie

AS Roma speelt on-Italiaans voetbal op een manier die Ajax normaal gesproken niet slecht ligt. De ploeg van Fonseca wil het spel maken en hoewel men het initiatief donderdag normaliter iets meer bij Ajax zal leggen, blijven de intenties van AS Roma om er in balbezit met verzorgd voetbal uit te komen. Hierbij nemen de Italianen onder druk de nodige risico’s.

Het grootste gevaar van AS Roma is de vele dynamiek en het vermogen om creatieve spelers hoog op het veld tussen de linies vrij te spelen. Dit is waar Ajax het meest voor zal moeten waken, zeker door het ontbreken van verdedigend belangrijke krachten Blind en Stekelenburg, die organisatorisch beiden erg belangrijk zijn met hun coaching. Als Ajax het dynamische spel van AS Roma echter weet te neutraliseren, gloort zonder meer een plek in de halve finale van de Europa League.

Thijs Zwagerman (Twitter: @ThijsZwagerman | e-mail: t.zwagerman@ajaxshowtime.com)